MİRAS BIRAKAN MAL VARLIĞI ÜZERİNDE DİLEDİĞİ GİBİ TASARRUFTA BULUNABİLİR Mİ?
Evet, miras bırakan sağlığında, mal varlığı üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilir. Ancak bunu yaparken belirli şartlara, kanunda belirtilen sınırlamalara uymak zorundadır. Türk Medeni Kanunu'nda yer alan bu sınırlamalar dışında kalan kısma ''tasarruf edilebilir kısım'' denmekte ve yalnızca bu alan üzerinde murisin tasarruf özgürlüğü bulunmaktadır.

Tasarruf edilebilir kısım, saklı paylı mirasçıların saklı pay oranları dışında kalan kısma denmektedir. Muris, saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal etmemek şartıyla istediği kişiye istediği mal varlığını bırakma hakkına sahiptir.

Miras bırakan bazı mirasçıları aleyhine mirastan  mal kaçırmaya çalışabilir. Bu durumda saklı payları ihlal edilen saklı paylı mirasçıların korunması amacıyla bu mal kaçırma işlemlerine karşı oldukça etkili bir yol olan tenkis davası açma yoluna başvurulabilir. 

TENKİS DAVASI NEDİR?

Tenkis davası, miras bırakanın, saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlararası karşılıksız kazandırmalarının hukuki alana çekilmesini amaçlayan ve geçmişe yönelik yenilik doğurucu etkili (inşai) davadır.

Tenkis davasının konusu, TMK m. 560/1 hükmünde düzenlenmiştir.. Bu hükme göre;

 " Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır." 

 Miras bırakanın tasarruf özgürlüğü sınırlarını aşarak yapmış olduğu tasarruflara karşı saklı paylı mirasçılar miras hakkına yapılan tecavüzün giderilmesi ve miras bırakanın yapmış olduğu tasarrufun kanuni olarak düzenlenmesi için bu davayı açabilir.

KİMLER BU DAVAYI AÇABİLİR?

Tenkis davası, yalnızca saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilir. Saklı paylı mirasçılar bu davayı tek başına açabilecekleri gibi birlikte de açabilirler. 

SAKLI PAYLI MİRASÇI NEDİR, KİMDİR?

Miras bırakanın tasarruf etme yetkisi bazı mirasçıların payları bakımından sınırlandırılmıştır. Bu sebeple miras bırakanın bazı mirasçıların belirli miktar payları üzerinde tasarruf edemeyeceği kısma saklı pay, bu hakka sahip mirasçıya da saklı pay sahibi mirasçı denmektedir. Saklı paylı mirasçılar TMK m.505'te sınırlı olarak sayılmıştır. Bu maddeye göre saklı paylı mirasçılar şunlardır :

• Miras bırakanın altsoyu,
• Miras bırakanın anne ve babası,
• Miras bırakanın eşi.

SAKLI PAY ORANLARI NEDİR?

Saklı paylı mirasçıların saklı pay oranları ise, TMK m.506’da yine sınırlı olarak sayılmıştır. Bu hükme göre saklı pay oranları;

• Altsoy için yasal miras payının ½’si, 
• Anne- babadan her biri için yasal miras payının ¼’ü,
• Sağ kalan eş için altsoy veya anne ve baba ile birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı, diğer hallerde ise yasal miras payının ¾’üdür. 

TENKİS DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME 

Tenkis davası  malvarlığına ilişkin bir dava olduğu için mirasta tenkis davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir. 

TENKİSE TABİ KAZANDIRMALAR 

1. Ölüme bağlı kazandırmaların tamamı tenkise tabidir. Mirasbırakanın, ölüme bağlı yapmış olduğu bütün kazandırmalar saklı payı ihlal ettikleri takdirde tenkise tabidirler.
2. Miras bırakanın sağlar arası yapmış olduğu kazandırmalardan sadece TMK m.565’te sayılanlar tenkise tabidirler. Bunlar;

• Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlararası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
• Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
•  Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde adet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,
• Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar.

TENKİS DAVASI KİME KARŞI AÇILIR?

Tenkis davası, tasarruf edilebilir kısmı aşan ve bu nedenle saklı paylı mirasçıların saklı paylarını ihlal eden miras bırakanın tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişilere karşı açılabilir. Söz konusu kişiler yani tenkis davasının davalıları mirasçılar ya da üçüncü kişiler olabilir. Eğer kazandırma yapılan kişi vefat etmişse, mirasçıları davalı olacaktır. 

Yargıtay, sadece kazandırma yapılan kişilere karşı açılabilen tenkis davasına bir istisna getirmiştir. Şöyle ki; kazandırmaya konu mal varlığı değeri eğer üçüncü kişilere devredilmişse, malı devralan üçüncü kişilere karşı da tenkis davası açılabilir ancak bunun için şu iki şartın varlığı aranmaktadır;

Söz konusu mal, tenkisten kaçırmak amacıyla üçüncü kişiye devredilmiş olmalı,
Üçüncü kişi bu amaçtan haberdar olmalı ve malı bilerek devralmalıdır.

TENKİS DAVASI AÇMA SÜRESİ 

Türk Medeni Kanunu m.571'e göre tenkis davası açmada hak düşürücü süreler öngörülmüştür. Bu maddeye göre;

''Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.

Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.

Tenkis iddiası, def'i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.''

TENKİS NASIL YAPILIR, USULÜ NEDİR?

Tenkisin usulü, nasıl yapılacağı kanunda düzenlenmiştir. Buna göre tenkis, saklı pay tamamlanana kadar; ilk olarak ölüme bağlı tasarruflardan, ölüme bağlı tasarruflar yetmediği takdirde en yeni tarihliden en eskisine doğru geçmişe gidilerek sağlar arası kazandırmalar üzerinden yapılır.

TENKİS DAVASINDA İSPAT YÜKÜ KİMDEDİR?

Tenkis davasında ispat yükü saklı payı ihlal edilen kişiye aittir. Davacı, saklı payının ihlal edildiğini yapılan kazandırmanın tenkise tabi olduğunu ispat etmek durumundadır.